Αρχαιολογικός χώρος Θερμής στους Πύργους Θερμής Λέσβου

Προϊστορικός οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3200-2400 π.Χ.) με πέντε διαδοχικές οικοδομικές φάσεις (Θερμή Ι-V), καθώς και οικιστικά κατάλοιπα της Μέσης και Ύστερης Εποχής του Χαλκού (2000-1300 π.Χ.). Χωροθετείται στην ανατολική ακτή του νησιού της Λέσβου, σε απόσταση 10 χλμ. περίπου βόρεια της πόλης της Μυτιλήνης. Εντοπίστηκε και ανασκάφηκε, συστηματικά, από τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, εκπροσωπούμενη από την αρχαιολόγο Winifred Lamb, κατά τα έτη 1929-1933.

Η Θερμή Ι ήταν μια μικρή πόλη, ανοχύρωτη, αλλά με πολεοδομική οργάνωση: τα σπίτια συνδέονταν με μεσοτοιχίες και σχημάτιζαν συγκροτήματα, οργανωμένα ακτινωτά γύρω από ένα κεντρικό συγκρότημα, το οποίο οριοθετούσε διάδρομος. Σε αυτή τη φάση απαντά ο βασικός αρχιτεκτονικός τύπος που συνεχίστηκε αναλλοίωτος σε όλη τη διάρκεια ζωής του οικισμού: το ορθογώνιο στενόμακρο οικοδόμημα με κλειστό, ενίοτε ανοιχτό, προθάλαμο και θάλαμο, με είσοδο στη μια στενή πλευρά. Οι τοίχοι ήταν κτισμένοι με πέτρες και λάσπη, τα δάπεδα των σπιτιών και οι δρόμοι στρωμένοι συνήθως με θαλασσινά βοτσαλάκια και οι στέγες επίπεδες με κλαδιά και καλάμια πάνω σε δοκάρια, με επικάλυψη από πηλόχωμα. Στη Θερμή ΙΙ γίνεται η πρώτη απόπειρα αμυντικής ενίσχυσης του οικισμού: οι συνεχείς εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών δημιουργούσαν ένα είδος οχυρωματικού περιβόλου. Στη Θερμή ΙΙΙ κατασκευάζονται περίβολος και προμαχώνες. Στη Θερμή IV εγκαταλείπεται το περικεντρικό σύστημα και η πόλη ξαναχτίζεται με διαφορετικό προσανατολισμό. Παράλληλοι δρόμοι χωρίζουν τον οικισμό σε μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα και η πόλη θωρακίζεται με οχυρωματικό περίβολο. Στη Θερμή V κατασκευάστηκε ισχυρό αμυντικό τείχος και το «ορθογωνικό» ή γραμμικό πολεοδομικό σχέδιο τελειοποιήθηκε με τη χάραξη μιας κεντρικής οδικής αρτηρίας και μικρότερων εγκάρσιων δρόμων που δημιουργούσαν ανισομεγέθη οικοδομικά τετράγωνα και μικρούς ανοιχτούς χώρους. Γύρω στο 2400 π.Χ. ο οικισμός εγκαταλείφθηκε και κατοικήθηκε εκ νέου μετά το 2000 π.Χ. Πρόκειται για περιορισμένη εγκατάσταση χωρίς την έκταση των παλαιότερων περιόδων.

Η ανάδειξη του οικισμού εντάχτηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πολιτισμός» του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης 2000-2006, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2008. Πέραν των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν για την πλήρη αποκάλυψη του οικισμού και τη στερέωση - αποκατάσταση των οικιστικών καταλοίπων, κατασκευάστηκε συγκρότημα δυο κτηρίων εξυπηρέτησης κοινού.

Ημέρες Ελευθέρας Εισόδου:

• 6 Μαρτίου - Μνήμη Μελίνας Μερκούρη
• 18 Απριλίου - Διεθνής Ημέρα Μνημείων
• 18 Μαΐου - Διεθνής Ημέρα Μουσείων
• Το τελευταίο Σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου κάθε έτους (Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς)
• 28 Οκτωβρίου
• Κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα από 1ης Νοεμβρίου έως 31ης Μαρτίου