Πολιτισμικες διαδρομες Αγιου Ευστρατίου

Η νήσος Άγιου Ευστράτιου στα βάθη των αιώνων.

        Ο Άγιος Ευστράτιος βρίσκεται στο βορειοανατολικό Αιγαίο, σε απόσταση 18 περίπου μιλίων νότια από τη Λήμνο, στην επαρχία της οποίας ανήκει διοικητικά. Είναι το νοτιότερο νησί των Θρακικών Σποράδων και έχει σχήμα άνισου τριγώνου με εμβαδόν περίπου 44 τετρ.χλμ..Η γεωλογική σύστασή του είναι ηφαιστειογενής και το έδαφός του λοφώδες. Κορυφογραμμή με προσανατολισμό Βορρά –Νότου το διασχίζει κατά μήκος, με λόφους εκατέρωθέν της που απλώνονται έως τη θάλασσα. Οι ψηλότερες κορυφές είναι το Σημάδι, ο Άγιος Αλέξης και ο Προφήτης Ηλίας. Οι λόφοι διακόπτονται από απότομους γκρεμούς στην ανατολική και βορειοανατολική πλευρά του νησιού και απολήγουν σε πεδινή ζώνη στις θέσεις «Αυλάκι» και «Αλονίτσι», η οποία εκτείνεται έως το επίπεδο της θάλασσας. Παράλληλα, οι λόφοι αυτοί εναλλάσσονται με κοιλάδες και καταλήγουν σε ακρογιαλιές στην αντίστοιχη δυτική ακτή.

      Στην κοιλάδα που διαμορφώνεται στο ΒΔ τμήμα του νησιού η οποία καταλήγει σε κόλπο, εκτείνεται ο οικισμός του Άη Στράτη. Στο σημείο αυτό βρίσκεται και το λιμάνι του. 

      Το νησί έχει κατά καιρούς ταυτιστεί με την αρχαία Χρύση, Νέα, Ιερά και Αλόννησο και αρκετοί μελετητές αναφέρουν πως είναι το νησί όπου, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, ο Φιλοκτήτης δέχτηκε το δάγκωμα του φιδιού που αποτέλεσε την αιτία να εγκαταληφθεί στη Λήμνο από τους εκστρατεύοντες στην Τροία Έλληνες.

     Περισσότερα στοιχεία σχετικά με την ιστορία του νησιού έχουμε από τα βυζαντινά χρόνια. Το 1021 ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος προσάρτησε το νησί, το οποίο αναφέρεται ως νήσος «των νέων», στη μονή Μεγίστης λαύρας του Αγίου Όρους. Από τότε φαίνεται πως άρχισε σταδιακά να οικοδομείται ο οικισμός του νησιού το οποίο παρέμεινε όπως φαίνεται στην κυριαρχία της Μονής μέχρι την ερήμωσή του, περίπου κατά το 1400, λόγω της πειρατείας που προσέλαβε μεγάλες διαστάσεις κατά την εποχή αυτή. Η πρώτη αναφορά στο νησί με το όνομα Άγιος Ευστράτιος (Sanstrati) γίνεται περίπου κατά το 1420. Ο τούρκος ναύαρχος Πίρι-Ρέις αναφέρεται στο νησί το 1524 ως Boz Papas. Εκείνη την εποχή φαίνεται πως το νησί ήταν εγκαταλελειμμένο. Ξανακατοικήθηκε περίπου το 1540 υπό τουρκική διοίκηση, ενώ εκκλησιαστικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Λήμνου. Το 1904 το επισκέφθηκε ο Γερμανός Αρχαιολόγος C.Fredrich, ο οποίος μας άφησε πολύτιμες πληροφορίες γι’ αυτό.