Πύργος Τσουκαλαδέλλη στη Λουτρόπολη Θερμής

Ο Πύργος Τσουκαλαδέλλη  βρίσκεται μέσα στα όρια του οικισμού της Λουτρόπολης Θερμής της Λέσβου. Είναι ένα λιθόκτιστο κτίριο, ύψους 11,45 μ. χωρίς τη στέγη, με τετράγωνη κάτοψη, τέσσερις ορόφους και κάλυψη με βυζαντινά κεραμίδια. Πρόκειται για μία από τις παλαιότερες λιθόδμητες κατοικίες που σώζονται στο νησί, οχυρωματικού χαρακτήρα με ξύλινο σαχνισί (στεγασμένο ξυλόπηκτο εξώστη σε προεξοχή), το δάπεδο του οποίου είναι ξύλινο και στηρίζεται σε  δοκάρια–προβόλους που υποβαστάζονται από ξύλινες αντηρίδες.

 Η είσοδος στον πύργο στην αρχική του φάση βρισκόταν στη δυτική όψη του, στο επίπεδο του πρώτου ορόφου. Είχε μικρές διαστάσεις, επιστεφόταν από οξυκόρυφο τόξο και στις κάθετες πλευρές στηριζόταν σε λίθινες παραστάδες. Η πρόσβαση στην είσοδο αυτή πραγματοποιούταν, κατά τη συνήθη πρακτική και για λόγους ασφάλειας, με φορητή κλίμακα. Η επικοινωνία μεταξύ των ορόφων γινόταν με ξύλινες κλίμακες, πιθανώς φορητές στην αρχική του φάση και εν συνεχεία σταθερές. Στις εσωτερικές τοιχοποιίες σώζονται κόγχες, κάποιες από τις οποίες είχαν αποθηκευτική χρήση.Η κατασκευή του, κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε και αρχαίο οικοδομικό υλικό, καθώς και τα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία του, δημιουργούν την εικόνα ενός πυργόσπιτου, με αμυντικό χαρακτήρα, τυπικό των βυζαντινών και μεσαιωνικών οχυρώσεων του νησιού.

Η εξ ολοκλήρου κατασκευή του από πέτρα, η ύπαρξη φονιά στη δυτική πλευρά στο τελευταίο επίπεδο κάτω από τη στέγη και πάνω από την κύρια είσοδο με το οξυκόρυφο τόξο, που διαμορφώνεται, για λόγους ασφάλειας, στη δεύτερη στάθμη, και μια δεύτερη καταχύστρα στη νότια πλευρά δεικνύουν πρώιμο τύπο αγροτικού πύργου.  Μεταγενέστερα στοιχεία που επηρέασαν το αρχιτεκτονικό αποτύπωμα του μνημείου, όταν χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως κατοικία χωρίς να αναιρεθεί ο οχυρωματικός του χαρακτήρας, ακόμη και όταν πλέον εξαλείφθηκε ο κίνδυνος της πειρατείας και ο φόβος των ληστρικών επιδρομών, είναι η μεταγενέστερη διάνοιξη θύρας στη δυτική πλευρά, η οποία σήμερα αποτελεί τη θύρα εισόδου, και ορθογώνιων ανοιγμάτων στη δυτική και ανατολική πλευρά, από τα οποία σήμερα διασώζονται τα ξύλινα πρέκια. Επιπλέον στον ανώτερο όροφο της βόρειας πλευράς κατασκευάστηκε η ξύλινη προεξοχή (σαχνισί) και διανοίχθηκαν κάτω από αυτή δύο ακόμη, ορθογώνιας διατομής, παράθυρα. Τα χαρακτηριστικά των μεταγενέστερων μετατροπών ανήκουν στις πυργοκατοικίες από τον 18ο αιώνα και μετά, χωρίς να υπάρχουν περαιτέρω στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη, στο σημείο των επεμβάσεων, μικρότερων θυρίδων, τοξοθυρίδων ή λίθινων φουρουσιών στο επίπεδο της στέγης, στοιχεία της πρώιμης φάσης του κτηρίου.

 Το 1989 το μνημείο απαλλοτριώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού.