Μετόχι Μονής Διονυσίου

  Στο ΝΔ τμήμα του νησιού, στην εύφορη κοιλάδα του χείμαρρου Τενεδιώτη βρίσκεται χτισμένο ένα μικρό Μετόχι, που ανήκει στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Διονυσίου, αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο τον Μέγα.

  Ελάχιστα ιστορικά στοιχεία είναι γνωστά για το Μετόχι αυτό. Η ίδρυση του,  ανάγεται, πιθανότατα, στην μεταβυζαντινή-οθωμανική περίοδο και φαίνεται ότι πραγματοποιήθηκε μετά τον τελευταίο εποικισμό του νησιού, το 1540. Το μετόχι παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι και τις αρχές τουλάχιστον του 20ου αιώνα όπως επιβεβαιώνεται από τον περιηγητή  C. Fredrich, που το επισκέφθηκε. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις οι οποίες άνηκαν σε αυτό ήταν μικρές σε εμβαδό αλλά αρκετά εύφορες, λόγω του άφθονου νερού που διέθετε η περιοχή. Έτσι, το μετόχι παρήγαγε μεγάλες ποσότητες ποιοτικών αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων τα οποία διατίθεντο στην «μητέρα» Αθωνική Μονή.

     Σήμερα στη θέση του Μετοχίου, διατηρούνται ελάχιστες από τις αρχιτεκτονικές δομές του. Από αυτές, διακρίνεται ένας οχυρωματικός περίβολος και δύο κτίσματα, όλα σε ερειπιώδη κατάσταση. Ένα ισόγειο κτίσμα που βρίσκεται ΝΑ από τον περίβολο, το οποίο διατηρεί την ξύλινη κεραμοσκεπή του, πιθανότατα, χρησιμοποιούνταν ως κατοικία. Ξερολιθιές που υπάρχουν γύρω από τα κτίσματα, αναγνωρίζονται ως περίβολοι για τον σταυλισμό ζώων. 

  Πέρα το γεγονός ότι σήμερα πλέον, το Μετόχι δε λειτουργεί, η σύνδεση της Αθωνικής Μονής Διονυσίου με τον ακριτικό Άγιο Ευστράτιο, παραμένει ζωντανή, αφού η Μονή διατηρεί πλήρως τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, σε 2.500 στρέμματα, που περιορίζονται στην περιοχή γύρω από τις εγκαταλελειμμένες κτιριακές δομές του Μετοχιού της. Ντόπιοι αγροτοκτηνοτρόφοι μισθώνουν τις εκτάσεις αυτές με ανάλογο αντίτιμο που παραδίδουν σε εντεταλμένους μοναχούς οι οποίοι καταφτάνουν στο νησί με σκοπό να παραλάβουν το μίσθωμα. Μελλοντικές αρχαιολογικές έρευνες στο συγκρότημα, αναμένεται να εντοπίσουν τον ναΐσκο του Αγίου Αθανασίου, αλλά και να δώσουν, περισσότερες πληροφορίες για τη λειτουργία του.