Ταφικά μνημεία στον λόφο «Παλιόμυλος»

    Θέση με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον είναι ο λόφος «Παλιόμυλος», στα νότια του σύγχρονου οικισμού του Αγίου Ευστρατίου, καθώς εκεί διαπιστώνονται ιδιότυπες κατασκευές, που ερμηνεύτηκαν ως τάφοι. Πρόκειται για ορύγματα λαξευμένα μέσα στο μαλακό φυσικό πέτρωμα ορθογώνια σαν θήκες, που όπως διαφαίνεται από αυτά που διατηρούνται καλύτερα, η πρόσβαση στο εσωτερικό τους γινόταν από μια εκ των στενών πλευρών τους. Αρχιτεκτονικά, η μορφή τους παραπέμπει στους θαλαμοειδείς τάφους της Ύστερης Χαλκοκρατίας, ενός τύπου ιδιαίτερα δημοφιλούς στους Μυκηναίους. Η αναγωγή της χρήσης τους στην περίοδο των περίλαμπρων μυκηναϊκών ανακτόρων, ενισχύεται από ένα αποσπασματικά σωζόμενο περιδέραιο που εντοπίστηκε τυχαία κατά την εκτέλεση αγροτικών εργασιών στον χώρο, το οποίο πιθανότατα, συνόδευε, ως κτέρισμα, κάποιον από τους νεκρούς. Εντυπωσιακό περίαπτο από ορεία κρύσταλλο, αποδίδει ολόγλυφη γυναικεία μορφή ενδεδυμένη με ποδήρες ένδυμα, η οποία φέρνει στο νου την εξέχουσα μυκηναϊκή θεότητα, γνωστή ως Πότνια Θυρών. Ψήφοι από φαγεντιανή, δισκοειδούς σχήματος με οδοντωτό περίγραμμα, συμπληρώνουν το κόσμημα.

    Οι ανωτέρω κατασκευές σε συνδυασμό με τις ενδείξεις κατοίκησης (ποσότητα κεραμικής) της ίδιας περιόδου στο χώρο του παλαιού οικισμού του νησιού, οδηγούν αβίαστα στην σκέψη ότι πιθανότατα θέση αυτή είχε αναπτυχθεί στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού σημαντική εγκατάσταση με οικισμό και νεκροταφείο.