Το υπαίθριο ιερό στη θέση «Τενεδιώτης»

   Στη μικρή, ένυδρη κοιλάδα που απλώνεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νεότερου οικισμού του Αγίου Ευστρατίου, στους βόρειους πρόποδες του λόφου του Αγίου Μηνά, στη θέση «Τενεδιώτης» όπου είχαν εγκατασταθεί και οι πολιτικοί εξόριστοι, ιδιαίτερες αρχαίες κατασκευές που διαμορφώνουν ένα ξεχωριστό αρχιτεκτονικό σύνολο, έλκουν το ενδιαφέρον. 

  Σ’ έναν χώρο κατάφυτο από βελανιδιές, στη σκιά βραχώδους πρανούς διαμορφώνεται πλάτωμα, εν ίδει εξέδρας, που συγκρατείται από τοίχο κατασκευασμένο από εγχώριους λίθους σε λέσβια δόμηση. Η πρόσβαση στο πάνω μέρος του πλατώματος επιτυγχάνεται μέσω χτιστής κλίμακας. Γύρω από το πλάτωμα, διαμορφώσεις όπως κόγχες διαφόρων σχημάτων λαξευμένες στον βράχο, θρανία, αναβαθμοί, αύλακες απορροής ακόμα και σχηματισμοί που παραπέμπουν σε γονιμικά σύμβολα, συνθέτουν ένα εντυπωσιακό σύνολο κατασκευών που δεν μπορεί παρά να ενέχει λατρευτικό χαρακτήρα. Άλλωστε, χώροι ιεροί με ανάλογου τύπου διαμορφώσεις που δεσπόζουν σε βραχώδη περιβάλλοντα, απαντώνται συχνά σε περιοχές πλησίον του Αγίου Ευστρατίου όπως στα νησιά Λήμνος, Σάμος, Χίος αλλά στην Καρία της Μικράς Ασίας όπου έχουν συνδεθεί με την λατρεία μιας αρχέγονης θεότητας της γης και της γονιμότητας, μια θεά Μητέρα, που «κατοικούσε» στις βραχώδεις κοιλότητες απ’ όπου έρρεαν ύδατα. Η θεά που παρουσιαζόταν μέσω των αγαλμάτων και των ειδωλίων της τοποθετημένων μέσα στις κόγχες, επόπτευε τις τελετές που λάμβαναν χώρα στις εξέδρες και ευφραινόταν να ακούει το κελάρυσμα του γάργαρου νερού που ως σπονδή ως αναμάρτητη θυσία, έρρεε μέσα στις αύλακες και χανόταν στην αγκαλιά της μητέρας γης.

    Η θεότητα αυτή που ταυτίστηκε στις περισσότερες περιπτώσεις με την φρυγική θεά Κυβέλη, κυριάρχησε στη Μικρά Ασία και το Βορειοανατολικό Αιγαίο και λαμβάνοντας πολλές υποστάσεις, λατρεύτηκε κατά στους αρχαϊκούς χρόνους σε εντυπωσιακά ιερά.